Một cá thể rùa sống lâu năm ở hồ Gươm (Hà Nội) vừa chết, được phát hiện vào chiều 19-1. Chuyện sống chết của một con rùa lẽ ra không trở thành vấn đề...
Vì có lẽ cá thể rùa ở hồ Gươm đã phải gánh lấy một truyền thuyết dân gian, là một trong chuỗi truyền thuyết liên quan đến việc người Việt thời phong kiến chống lại sự đô hộ của phương Bắc (thời vua Lê Lợi đánh giặc Minh). Huyền thoại rùa trao gươm báu để vua đánh thắng giặc ngoại xâm phổ biến còn hơn cả tình tiết trong chính sử, được dạy trong sách giáo khoa, coi là sự tích để đặt địa danh cái hồ ở giữa trung tâm thủ đô.
Trong tâm thức dân gian, cá thể rùa sống trong lòng hồ Gươm mặc nhiên là “hiện thân sống động” của một huyền thoại; thậm chí, gửi gắm nhiều ý hướng tốt đẹp (và trong chiều hướng ngược lại, lắm khi là sự mê tín của người bình dân) trong những thời đoạn lịch sử Xã hội đầy bất trắc, con người mất tự chủ đời sống của mình là chuyện dễ hiểu.
Thêm vào đó, như nhiều vị giáo sư cũng đã từng phân tích, rùa là một trong tứ linh vật (Long - rồng, Ly - kỳ lân, Quy - rùa và Phụng - chim phượng) trong văn hóa Việt Nam nên con rùa ở hồ Gươm mang nhiều yếu tố cấu thành một huyền thoại sống.
Biểu tượng văn hóa đi xuyên qua lớp sương mù truyền thuyết đã ăn quá sâu vào tâm thức dân gian, khiến cho một cá thể rùa - một sinh vật - bỗng trở thành một linh vật sống khoác áo thiêng. Ở Hà Nội đã có nhà “quy học”, chuyên nghiên cứu về rùa hồ Gươm, thậm chí từng đề nghị chứng nhận cá thể rùa này là bảo vật quốc gia. Trong những lần bị tai nạn bởi ô nhiễm nước, bị các sinh vật khác tấn công, cá thể rùa ở đây được chăm sóc đặc biệt và được người dân lẫn nhiều tờ báo kính trọng gọi là “cụ”. Ngay cả khi rùa nổi hay chìm cũng được người ta suy diễn ứng với biến cố nọ, sự kiện kia... Và lắm lúc, thay vì phải trực tiếp giải quyết những chuyện hệ trọng cụ thể đó một cách có phương pháp, khoa học và lý tính thì người ta lại đi dựa vào sự ngoi lên ngụp xuống của một cá thể rùa để giải mã sao cho có lợi nhất.
Thay vì được giải thiêng, trả truyền thuyết về cho truyền thuyết để công việc bảo tồn sự đa dạng sinh học (nếu có) diễn ra vì môi trường sinh thái thì cá thể rùa hồ Gươm mang trên mình gánh nặng theo chiều hướng mê tín của một bộ phận cộng đồng; “cụ” phải chịu một cuộc sống không bình thường.
Như thế, dễ hiểu vì sao cái chết của cá thể rùa này đã trở thành một sự kiện thực sự, một biến cố để nhiều người tiếp tục dựa vào đó mà suy diễn ra nhiều thứ, khuếch đại sự mê tín. Điều hài hước là những biểu hiện đó lại diễn ra trong kỷ nguyên của công nghệ thông tin và những tiến bộ sinh học - nơi không có chỗ cho những niềm tin mù quáng hay thứ vô thức tập thể ngây ngô. Đời sống văn hóa tâm linh cần được đặt ở chiều kích khác để đem lại những giá trị nhân văn, nhân bản chứ không làm con người ngụp lặn trong ao hồ của sự mông muội.
“Cụ” rùa đi sẽ thanh thản nếu cộng đồng hiểu rằng cần phải ứng xử với “cụ” như một sinh vật sống lâu năm, thân thuộc với nhiều người giữa lòng một thành phố hiện đại. Và mọi việc nên dừng lại ở đây!
Nguyễn Vĩnh Nguyên
http://tv.nld.com.vn/ban-tin-nld/ban-tin-dac-biet-cuoi-tuan-ngay-231-nen-co-cu-rua-moi-cho-ho-guom-9238.htm
http://vietnamnet.vn/vn/giao-duc/285879/co-nen-goi-rua-ho-guom-bang-cu.html
SỰ TÍCH HỒ GƯƠM - VÀ ĐIỀM BÁO QUỐC BIẾN ĐỜI LÊ - TRỊNH
SỰ TÍCH HỒ GƯƠM
Trần Ngọc Đông
Nhân chuyện cả nước xôn xao khi rùa Hồ Gươm chết nhằm ngày mùng 10 tháng Chạp năm nay. Nhiều người vẫn cứ cho rằng đây là con rùa có từ thời Lê Lợi đã cắp gươm báu mang đi. Nên đánh máy và trích chép lại hai câu chuyện ở trong sách ‘Tang Thương Ngẫu Lục’ của đôi bạn Phạm Đình Hổ- Nguyễn Án viết trong khoảng cuối Tây Sơn đầu đời Nguyễn nói về Hồ Gươm và rùa ở nơi đây.
Đánh máy lại theo bản khắc in năm Bính Thân 1896 triều Nguyễn. Bản dịch nghĩa của GS Trương Chính-2012
Kết luận: Gươm báu đã bỏ hồ bay đi năm Bính Ngọ 1786, cách đây đã 230 năm. Năm ấy nước nhà có biến lớn, chúa Trịnh đại bại, ít lâu sau thì triều Lê mất.
SỰ TÍCH HỒ GƯƠM
Trích: Tang Thương Ngẫu Lục (Phạm Đình Hổ- Nguyễn Án)
Truyện 1: HOÀN KIẾM HỒ
Hồ Hoàn Kiếm Thành Thăng Long ở bên cạnh phường Báo Thiên, thông với nước ngoài sông, hình thế rất to rộng.
.
Ấy là nơi Đức Thái Tổ Hoàng Đế tiên triều đánh rơi kiếm. Hồi Thái Tổ khởi nghĩa, ngài bắt được một thanh kiếm cổ, sau khi lên làm vua thường vẫn đeo ở bên mình. Một hôm chơi thuyền ở trong hồ, bỗng một con rùa rất lớn nổi lên mặt nước, bắn không trúng, vua lấy thanh kiếm mà chỉ. Bất đồ thanh kiếm rơi xuống nước, con rùa cũng lặn theo. Vua giận, sai lấp cửa hồ lại, đắp bờ ngang tát hết nước để tìm nhưng chẳng thấy đâu cả. Đời sau, nhân cái bờ ấy chia làm hai hồ Tả Vọng và Hữu Vọng. Cuối đời Cảnh Hưng, có một vật gì mọc lên từ cái đảo trong hồ, sáng rực rỡ rồi tắt. Người ta cho là thanh bảo kiếm đã bay đi
Phiên âm:
Thăng Long Hoàn Kiếm Hồ tại Báo Thiên phường. Tắc dữ giang thủy thông, thế thậm quảng. Hồi tiên triều hoàng Thái Tổ Hoàng Đế Trụy kiếm xứ dã. Sơ Thái Tổ khởi nghĩa thời đắc cổ kiếm nhất khẩu. Đắc quốc hậu thưởng dĩ tự bội. Nhất nhật phiếm chu hồ trung. Cự quy phiếm thủy thượng xạ chi bất trúng dĩ kiếm chi trụy thủy một. Quy tùy kiếm khứ. Đế nộ. Mệnh tắc hồ khẩu, trúc đê kiệt thủy cầu chi bất đắc. Hậu thế nhân kỳ tích phân vi nhị: Tả Vọng, Hữu Vọng. Cảnh Hưng mạt hữu vật tòng đảo khởi quang tán nhi diệt. Nhân dĩ vi bảo kiếm phi.
Truyện 2: KIẾM HỒ (Hồ Gươm)
Mùa hạ năm Bính Ngọ, niên hiệu Cảnh Hưng (1786) đương nửa đêm, giữa hồ Hoàn Kiếm, bỗng có những vật đỏ ối hiện ra trên đảo, tia sáng nhoáng tỏa ra bốn phía, bay về bờ phía Nam rồi biến mất.
. Sau đó sóng gió ầm ầm nổi lên. Sáng hôm sau thấy xác tôm cá nổi trên mặt nước không biết bao nhiêu mà kể. Có người nói, ở trên nóc nhà Trung Hòa Đường trong phủ Chúa cũng hiện ra những vật tương tự, ánh sáng tỏa ra bốn phía rồi tự nhiên tắt ngấm. Chưa bao lâu xảy ra việc quốc biến (*).
Phiên âm:
Lê Cảnh Hưng Bính Ngọ niên hạ. Kiếm Hồ dạ bán hữu vật tòng đảo khởi tứ tán phi nam ngạn nhi diệt. Ba đào hỗn dũng . Lạp nhật ngư hà phù thủy thượng bát khả thắng số. Hữu vân vương phủ Trung Hòa Đường hữu vật tòng khởi quang tán nhi diệt diệc như chi. Vị kỷ quốc biến.
________
(*) Quốc biến: Nguyễn Huệ ra bắc đánh nhà Trịnh
Vị trí Hồ Gươm trong bản đồ đời Nguyễn và Rùa Hồ Gươm
xuandienhannom.blog
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét